Γιατί είμαι αγνωστικιστής

Αγνωστικιστής είναι κάποιος που δυσπιστεί. Η λέξη αυτή χρησιμοποιείται συνήθως για εκείνους που αμφισβητούν την αλήθεια των καθιερωμένων θρησκευτικών πεποιθήσεων. Ο καθένας από μάς είναι αγνωστικιστής σ’ ό,τι έχει να κάνει με πίστεις ή δόγματα που δεν αποδέχεται. Μετάφραση - Σχόλια Χ.Ε. ΜΑΡΑΒΕΛΙΑΣ Αγνωστικιστής είναι κάποιος που δυσπιστεί. Η λέξη αυτή χρησιμοποιείται συνήθως για εκείνους που αμφισβητούν την αλήθεια των καθιερωμένων θρησκευτικών πεποιθήσεων. Ο καθένας από μάς είναι αγνωστικιστής σ’ ό,τι έχει να κάνει με πίστεις ή δόγματα που δεν αποδέχεται. Οι καθολικοί είναι αγνωστικιστές απέναντι στα πιστεύω των προτεσταντών, και οι προτεστάντες σ’ εκείνα των καθολικών. Κάθε σκεπτόμενος άνθρωπος είναι αγνωστικιστής σε σχέση με κάτι, διαφορετικά θα πρέπει να πιστεύει ότι κατέχει την πάσα γνώση. Και η κατάλληλη θέση για ένα τέτοιο άτομο είναι στο φρενοκομείο ή σε κάποιο άσυλο για μικρόνοες. Για τους πολλούς στον Δυτικό κόσμο, αγνωστικιστής είναι κάποιος που αμφιβάλλει ή δυσπιστεί απέναντι στα βασικά δόγματα της χριστιανικής θρησκείας. Θα έλεγα ότι κάθε χριστιανός είναι αναγκαίο να πιστεύει σε τρεις τουλάχιστον βασικές δοξασίες: στο Θεό, στην αιώνια ζωή και σ’ ένα υπερφυσικό βιβλίο. Διάφορες χριστιανικές σέχτες απαιτούν πολύ περισσότερα, αλλά δύσκολα θα θεωρήσουμε ότι κάποιος λογίζεται χριστιανός με λιγότερα· σύμφωνα με οποιαδήποτε κατανοητή σημασία της λέξης. Ωστόσο υπάρχουν ορισμένοι που ισχυρίζονται ότι είναι χριστιανοί, αλλά δεν αποδέχονται την κατά γράμμα ερμηνεία ολόκληρης της Βίβλου, ενώ πιστεύουν περισσότερο σε κάποια μέρη αυτού του βιβλίου απ’ ό,τι σε άλλα. Εγώ είμαι αγνωστικιστής σ’ ό,τι αφορά το ερώτημα περί Θεού.[1] Θεωρώ πως είναι αδύνατο στον άνθρωπο να πιστεύει οποιαδήποτε ιδέα ή πράγμα εκτός κι αν μπορεί να σχηματίσει στο μυαλό του μια νοερή εικόνα τους. Από τότε που ο άνθρωπος έπαψε να λατρεύει ανοιχτά έναν ανθρωπομορφικό Θεό και μίλησε αόριστα –και διόλου ευφυώς– για κάποια δύναμη στον κόσμο ανώτερή του, και υπεύθυνη για την ύπαρξη του ανθρώπου και του κόσμου, δεν μπορεί να λέγεται ότι αυτός πιστεύει στο Θεό. Κανείς δεν μπορεί να πιστεύει σε μια δύναμη και ταυτόχρονα να αποκλείει ότι η δύναμη αυτή διαπερνά την ύλη χωρίς όμως να αποτελεί ξεχωριστή οντότητα. Για να πιστεύουμε κάτι, πρέπει να μπορεί να εντυπωθεί στο μυαλό μας μια ιδέα του. Άμα κάποιος ερωτηθεί εάν πιστεύει στην ύπαρξη ενός ζώου, λ.χ. της καμήλας, αυτόματα σχηματίζεται στο μυαλό του μια εικόνα της καμήλας. Αυτή η εικόνα έχει προέλθει είτε από εμπειρία, είτε από γνώση του συγκεκριμένου ζώου που αποκτήθηκε με κάποιον τρόπο. Καμιά τέτοια εικόνα δεν εμφανίζεται ή μπορεί να εμφανιστεί, με την ιδέα ενός Θεού που ορίζεται ως δύναμη. Ο άνθρωπος πάντα προβληματιζόταν για την αρχή του κόσμου, αλλά και του ίδιου του ανθρώπου. Θεωρώ, μαζί με τον Χέρμπερτ Σπένσερ, ότι κατά πόσον ο κόσμος είχε κάποια αρχή, και –αν είχε‒ τι είδους αρχή ήταν αυτή, ποτέ δεν θα γίνει γνωστό στον άνθρωπο. Ο χριστιανός ισχυρίζεται πως ο κόσμος δεν θα μπορούσε να γίνει μόνος του. Ότι πρέπει να υπήρξε κάποια ανώτερη δύναμη που προκάλεσε τη γένεσή του. Οι χριστιανοί χρόνια τώρα κατατρύχονται από το σόφισμα του Πέιλυ,[2] ότι αν κάποιος έβρισκε σε μια ερημιά ένα ρολόι και εξέταζε τα ελατήρια, τους δείκτες, το περίβλημα και το κρύσταλλό του, θα πειθόταν αμέσως ότι κάποιο νοήμον ον ικανό σχεδιασμού το έφτιαξε. Αναμφίβολα αυτό αληθεύει. Κανένας πολιτισμένος άνθρωπος δεν θα αμφισβητούσε πως κάποιος έφτιαξε το ρολόι. Ο λόγος που δεν αμφιβάλλει είναι διότι είναι εξοικειωμένος με τα ρολόγια και άλλα όργανα που κατασκευάζει ο άνθρωπος. Οι άγριοι παλιότερα δεν ήταν εξοικειωμένοι με τα ρολόγια και συνεπώς δεν θα είχαν ιδέα για το ζήτημα. Στη φύση αφθονούν κρύσταλλοι και πετρώματα περίπλοκα σαν ρολόγια, αλλά ακόμη και για τον νοήμονα άνθρωπο αυτό δεν συνεπάγεται ότι τα έφτιαξε κάποια δύναμη με νοημοσύνη. Δεν καταλήγουμε σε τέτοια συμπεράσματα διότι κανείς δεν έχει γνώση ή εμπειρία κάποιου που να έφτιαξε αυτά τα πράγματα τα οποία αφθονούν παντού στη φύση. Ο Ντάροου μαζί με τον Μπράιαν σε ένα διάλειμμα της «δίκης του πιθήκου» (1925). © BETTMANN / GETTY IMAGES / IDEAL IMAGE Το να πούμε ότι ο Θεός δημιούργησε τον κόσμο δεν μας δίνει κάποιαν εξήγηση της απαρχής των πραγμάτων. Αν μας πούνε ότι ο Θεός δημιούργησε τον κόσμο, αυτόματα προκύπτει το ερώτημα: Και ποιος δημιούργησε το Θεό; Υπήρχε ο Θεός από πάντα ή προϋπήρχε κάποια άλλη δύναμη; Δημιούργησε αυτός την ύλη από το μηδέν ή η ύπαρξή του συνυπήρχε με την ύλη; Το πρόβλημα παραμένει. Ποιο είναι λοιπόν το νόημα όλων αυτών; Αν, από την άλλη, κάποιος πει ότι ο κόσμος δεν δημιουργήθηκε από τον Θεό και ότι υπήρχε από πάντα, αυτός έχει να αντιμετωπίσει την ίδια δυσκολία. Αν πούμε ότι ο κόσμος υπήρχε πέρυσι ή εκατομμύρια χρόνια πριν, αυτό δεν εξηγεί την προέλευσή του, που παραμένει ένα μυστήριο. Ως προς το ζήτημα της καταγωγής των πραγμάτων, ο άνθρωπος απλώς μπορεί να διερωτάται, να αμφιβάλλει και να υποθέτει. Όσο για την ύπαρξη της ψυχής, όλοι μπορεί είτε να πιστεύουν ή να αμφιβάλλουν. Όλοι γνωρίζουμε την προέλευση του ανθρώπου. Γνωρίζουμε ότι προήλθε από ένα μεμονωμένο κύτταρο στο σώμα της μητέρας, και ότι το κύτταρο αυτό ήταν ένα από τις δέκα χιλιάδες κύτταρα στο σώμα της γυναίκας. Πριν από την κύηση το κύτταρο πρέπει να γονιμοποιηθεί από ένα σπερματοζωάριο που προέρχεται από το σώμα του πατέρα. Αυτό ήταν ένα από ίσως και δισεκατομμύρια σπερματοζωάρια που ανήκουν στην παραγωγική ικανότητα του πατέρα. Όταν το κύτταρο γονιμοποιείται, ξεκινάει μια χημική διαδικασία. Το κύτταρο διαιρείται, πολλαπλασιάζεται και αυξάνει σε εκατομμύρια κύτταρα. Τελικά γεννιέται ένα παιδί. Κύτταρα θνήσκουν και γεννιούνται κατά τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου, μέχρι που εξαντλούνται. Αυτό είναι ο θάνατος. Αν υπάρχει ψυχή, τι είναι αυτή, από πού προήλθε και πού πηγαίνει; Είναι δυνατόν οποιοσδήποτε άνθρωπος που έχει οδηγό τη λογική να φανταστεί ψυχή ανεξάρτητη από το σώμα, το ενδιαίτημα, τις ιδιότητές της, ή οτιδήποτε άλλο σχετικό μ’ αυτή; Αν ο άνθρωπος δικαιολογείται να πιστεύει ή να μην πιστεύει οποιοδήποτε ζήτημα, όμοια δικαιολογείται να αμφιβάλλει και για την ψυχή. Διότι δεν υπάρχει ούτε ψήγμα ένδειξης σε απόδειξη μιας τόσο απίθανης ιδέας. Πολλοί χριστιανοί βασίζουν στη Βίβλο την πίστη τους στην ύπαρξη ψυχής και Θεού. Αυστηρά μιλώντας τέτοιο βιβλίο δεν υπάρχει. Για να συγκροτηθεί ο Βίβλος, συνενώθηκαν σε έναν τόμο εξήντα έξι διαφορετικά βιβλία. Αυτά τα βιβλία γράφτηκαν από πολλούς ανθρώπους σε διάφορες εποχές και κανείς δεν ξέρει πότε έζησε ή την ταυτότητα οποιουδήποτε από τους συγγραφείς. Μερικά από τα βιβλία γράφτηκαν από περισσότερους συγγραφείς σε διαφορετικούς χρόνους. Αυτά τα βιβλία περιέχουν κάθε είδους αντιφάσεις για τη ζωή, τα ήθη και την καταγωγή των πραγμάτων. Μεταξύ πρώτου και τελευταίου βιβλίου μεσολαβούν χίλια χρόνια: δηλαδή χρόνος περισσότερος από την ανακάλυψη της Αμερικής από τον Κολόμβο μέχρι σήμερα. Όταν ήμουν παιδί, οι θεολόγοι μάς διαβεβαίωναν ότι η απόδειξη της θεοπνευστίας[3] της Βίβλου βρίσκεται στα θαύματα και τις προφητείες. Θαύμα θεωρείται η παραβίαση κάποιου φυσικού νόμου. Όμως δεν μπορούμε να φανταστούμε πως θα μπορούσε να υπάρξει οποιαδήποτε επαρκής απόδειξη που να πείθει για την παραβίαση ενός φυσικού νόμου. Ακόμη κι αν οι αποδείξεις φαίνονταν να δείχνουν παραβίαση, απλά θα αποδείκνυαν ότι δεν είμαστε εξοικειωμένοι με όλους τους φυσικούς νόμους. Κάποιος πιστεύει στην ειλικρίνεια ενός ανθρώπου λόγω της μακράς εμπειρίας μαζί του, και επειδή ο άνθρωπος αυτός πάντα έλεγε πράγματα λογικώς συνεπή. Αλλά κανείς άνθρωπος δεν είπε μια τόσο συνεπή ιστορία όπως η φύση. Αν κάποιος έλεγε ότι ο ήλιος δεν ανέτειλε χθες, για να χρησιμοποιήσουμε τη συνηθισμένη έκφραση, ο ακροατής του δεν θα τον πίστευε· ακόμη κι αν είχε κοιμηθεί ολόκληρη την προηγούμενη μέρα. Ακόμη κι αν ήξερε ότι ο πληροφοριοδότης του ήταν ένας αυστηρά φιλαλήθης άνθρωπος. Δεν θα το(ν) πίστευε, γιατί η δήλωσή του δεν συμβιβάζεται με τη συμπεριφορά του ήλιου σ’ όλους τους αιώνες που έχουν περάσει. Πρωτόγονοι, αλλά ακόμη και πολιτισμένοι άνθρωποι έχουν ανατραφεί με τη συνήθεια να πιστεύουν σε θαύματα, άνθρωποι που συχνά αποδίδουν τις απλούστερες εκδηλώσεις της φύσης σε παράγοντες για τους οποίους δεν γνωρίζουν τίποτε. Το κάνουν αυτό όταν η πίστη είναι τελείως ασύμβατη με τη γνώση ή τη λογική. Πιστεύουν σε παλιά και νέα θαύματα. Παπάδες προσεύχονται για να βρέξει, γνωρίζοντας πολύ καλά ότι καμία τέτοια προσευχή δεν εισακούστηκε ποτέ. Όταν ένας πολιτικός είναι άρρωστος, προσεύχονται ώστε ο Θεός να τον κάνει καλά, αλλά ο πολιτικός σχεδόν πάντοτε πεθαίνει. Ο ιερωμένος που σήμερα προσεύχεται για βροχή ή για την υγεία του πολιτικού, δεν θεωρείται ευφυέστερος, σ’ αυτό το ζήτημα, από τον πρωτόγονο που έβλεπε ένα ξεχωριστό θαύμα στην ανατολή και τη δύση του ηλίου, στη γέννηση ενός παιδιού, στην ανάπτυξη ενός φυτού, στον κεραυνό, στις πλημμύρες, σε κάθε εκδήλωση της φύσης και της ζωής. Όσο για τις προφητείες, οι ευφυείς συγγραφείς τις έχουν εγκαταλείψει από καιρό. Σ’ όλες τις προφητείες τα γεγονότα παρουσιάζονται έτσι ώστε να ταιριάζουν με την προφητεία, ή η προφητεία έγινε μετά από τα γεγονότα, ή τα γεγονότα δεν έχουν καμιά σχέση με την προφητεία. Χρησιμοποιούνται αλλόκοτες, παράξενες και παράλογες ερμηνείες για να εξηγηθούν απλές καταστάσεις που διεκδικούν την ιδιότητα της προφητείας. Μπορεί οποιοσδήποτε λογικός άνθρωπος να μη θεωρεί ότι η Βίβλος δεν είναι τίποτε άλλο παρά ανθρώπινα γραφτά; Ήδη γνωρίζουμε αρκετά καλά από πού προήλθαν τα διάφορα βιβλία της, και πότε περίπου γράφτηκαν. Γνωρίζουμε ότι γράφτηκαν από ανθρώπους που αγνοούσαν την επιστήμη, που γνώριζαν ελάχιστα για τη ζωή, και βρίσκονταν υπό την επίδραση της βαρβαρικής ηθικής των πρωτόγονων εποχών. Επίσης ότι είχαν παχυλή άγνοια των περισσοτέρων πραγμάτων απ’ αυτά που γνωρίζουν σήμερα οι άνθρωποι. Για παράδειγμα, η Γένεση αναφέρει ότι ο Θεός δημιούργησε τη γη, δημιούργησε τον ήλιο για να φωτίζει τη μέρα, και το φεγγάρι για να φέγγει τη νύχτα. Σε μία δε πρόταση που αφιερώνει στα αστέρια λέει: «δημιούργησε και τα αστέρια»[4]. Αυτό απλούστατα γράφτηκε από κάποιον που δεν είχε ιδέα για τα άστρα. Ο άνθρωπος, με τη βοήθεια του τηλεσκόπιου που επινόησε, διερεύνησε στους ουρανούς και ανακάλυψε αστέρια με διάμετρο όση η απόσταση μεταξύ γης και ήλιου. Γνωρίζουμε ότι το σύμπαν βρίθει από άστρα και ήλιους, πλανήτες και πλανητικά συστήματα. Κάθε καινούργιο τηλεσκόπιο που βλέπει μακρύτερα στους ουρανούς, απλώς ανακαλύπτει όλο και περισσότερους κόσμους, ήλιους και πλανητικά συστήματα μέσα στο άπειρο του Διαστήματος. Οι άνθρωποι που έγραψαν τη Γένεση νόμιζαν ότι αυτός ο μικροσκοπικός κόκκος πηλού που ονομάζουμε γη ήταν το κέντρο του σύμπαντος, ο μοναδικός κόσμος στο Διάστημα, και ότι δημιουργήθηκε για τον άνθρωπο: το μόνο άξιο λόγου ον. Αυτοί οι άνθρωποι νόμιζαν ότι τα άστρα βρίσκονταν σε κοντινή απόσταση πάνω από τη γη και ότι τοποθετήθηκαν στο στερέωμα χάριν του ανθρώπου για να τα θωρεί και για τίποτε άλλο. Όλοι ξέρουμε σήμερα ότι αυτή η άποψη δεν αληθεύει. Η προέλευση του γένους των ανθρώπων δεν είναι πλέον ένα άγνωστο ζήτημα όπως ήταν κάποτε. Για να μη μιλήσουμε για το Θεό που πλάθει τον Αδάμ από τον πηλό της γης, πιστεύει κανείς ότι η Εύα δημιουργήθηκε από κάποιο παΐδι του Αδάμ; Ότι το φίδι βάδιζε όρθιο και μιλούσε στον Κήπο της Εδέμ, ότι έβαλε σε πειρασμό την Εύα να πείσει τον Αδάμ να φάει ένα μήλο[5] και ότι γι’ αυτό το λόγο ολόκληρο το γένος των ανθρώπων καταδικάστηκε να πηγαίνει στην αιώνια κόλαση; Ότι επί τέσσερις χιλιάδες χρόνια δεν υπήρχε περίπτωση να σωθεί κάποιος άνθρωπος από την κόλαση παρ’ όλο που κανένας τους δεν είχε οποιαδήποτε σχέση με τον πειρασμό; Ότι τελικά οι άνθρωποι σώθηκαν μονάχα μέσω του γιου του Θεού που πέθανε για χάρη τους; Και ότι οι άνθρωποι αν δεν πίστευαν σ’ αυτή την ανόητη, απίστευτη και κακοήθη ιστορία θα πήγαιναν στην κόλαση; Μπορεί νοήμων άνθρωπος να πιστεύει πραγματικά ότι ένα παιδί που γεννήθηκε σήμερα θα πάει στην κόλαση επειδή το φίδι έβαλε σε πειρασμό την Εύα, κι αυτή τον Αδάμ; Το να πιστεύει κανείς αυτά τα πράγματα δεν είναι λατρεία του Θεού· είναι δαιμονολατρία. Μπορεί κανείς να αποκαλέσει ηθικό αυτό το σχέδιο δημιουργίας και καταδίκης; Μα αυτό περιφρονεί κάθε ηθική αρχή, όπως εννοούν την ηθική οι άνθρωποι. Μπορεί κανείς να πιστεύει σήμερα ότι ολόκληρος ο κόσμος καταστράφηκε στον Κατακλυσμό, ότι σώθηκε μονάχα ο Νώε και η οικογένειά του και ένα ζευγάρι από κάθε είδος ζώου που μπήκαν στην Κιβωτό; Από τα έντομα μόνο, υπάρχουν σχεδόν ένα εκατομμύριο είδη. Πώς τα μάζεψε ο Νώε και πώς βεβαιώθηκε ότι έβαλε αρσενικά και θηλυκά για να αναπαραγάγουν τη ζωή στον κόσμο μετά τον Κατακλυσμό; Και γιατί θα έπρεπε να καταστραφούν όλα τα κατώτερα ζώα μαζί με τους ανθρώπους[6]; Συμμετείχαν τα ζώα στην αμαρτία του ανθρώπου; Αυτή είναι μια ιστοριούλα που δεν θα μπορούσε να ξεγελάσει ούτε ένα έξυπνο πεντάχρονο παιδί της εποχής μας. Άνθρωποι νοήμονες πιστεύουν πραγματικά ότι οι διάφορες γλώσσες που μιλούν οι άνθρωποι πάνω στη γη προήλθαν από τη σύγχυση των γλωσσών στον Πύργο της Βαβέλ κάπου τέσσερις χιλιάδες χρόνια πριν; Μα, οι ανθρώπινες γλώσσες διαδόθηκαν επί του προσώπου της γης πολύ πριν απ’ αυτή τη χρονολογία. Σήμερα υπάρχουν ενδείξεις πολιτισμών πολύ πριν από τη χρονολογία που οι βιβλικοί παραμυθογράφοι τοποθετούν το χτίσιμο του Πύργου· ακόμη και πριν από τη χρονολογία που ορίζουν για τον Κατακλυσμό. Πιστεύουν πράγματι οι χριστιανοί ότι ο Ιησούς έκανε τον ήλιο να σταθεί ακίνητος, έτσι ώστε να μεγαλώσει η μέρα και να ολοκληρωθεί μια μάχη;[7] Τι λογής άνθρωπος έγραψε αυτή την ιστορία και τι σκάμπαζε από αστρονομία; Είναι εντελώς απλό: ο συγγραφέας αυτός νόμιζε τη γη κέντρο του σύμπαντος, ότι στεκόταν ακίνητη στους ουρανούς, και ότι ο ήλιος είτε γύριζε γύρω της, είτε ότι ξανάκανε την ίδια διαδρομή κάθε μέρα. Επίσης νόμιζε ότι η ακινητοποίηση του ήλιου θα μεγάλωνε τη μέρα. Σήμερα ξέρουμε ότι ακόμη κι αν ο ήλιος είχε σταματήσει τότε που ο Ιησούς το απαίτησε, ακόμη κι αν είχε μείνει ακίνητος μέχρι και σήμερα, κάτι τέτοιο δεν θα μεγάλωνε τη μέρα. Ήδη γνωρίζουμε ότι η μέρα υπολογίζεται από μια πλήρη περιστροφή της γης γύρω από τον άξονά της και όχι από την κίνηση του ήλιου. Όλοι ξέρουν ότι, απλούστατα, αυτή η ιστορία δεν είναι αληθινή. Άλλωστε δεν είναι δα και πολλοί εκείνοι που –υποκριτικά, έστω– καμώνονται ότι πιστεύουν αυτό το παιδιάστικο παραμύθι. Τι να πούμε για την ιστορία με το γαϊδούρι του Βαλαάμ που του μιλούσε, προφανώς στα εβραϊκά;[8] Είναι αλήθεια ή μύθευμα; Βέβαια πολλά γαϊδούρια έχουν μιλήσει, ασφαλώς δε μερικά απ’ αυτά και στα εβραϊκά· αλλά όχι τέτοιου είδους γαϊδούρια. Εξαρτάται λοιπόν η σωτηρία μας από την πίστη σε ένα τερατολόγημα όπως αυτό; Πέρα από όλα τα άλλα, θα πίστευε κανείς σήμερα ότι ένα παιδί γεννήθηκε χωρίς τη σύμπραξη πατέρα; Ωστόσο αυτό το στόρυ δεν ήταν καθόλου παράλογο στον αρχαίο κόσμο. Τουλάχιστον τρεις ή τέσσερις θαυματουργές γεννήσεις αναφέρονται στη Βίβλο, μεταξύ των οποίων εκείνες του Ιωάννη του Βαπτιστή και του Σαμψών. Οι άσπιλες συλλήψεις[9] ήταν συνηθισμένες στον Ρωμαϊκό κόσμο στα χρόνια και στα μέρη που γεννήθηκε πραγματικά ο χριστιανισμός. Γυναίκες μεταφέρονταν στους ναούς για να τις «κεντρίσει» ο Θεός έτσι ώστε οι γιοι τους να γίνουν ήρωες· δηλαδή σφαγείς, γενικώς και αδιακρίτως. Ο Ιούλιος Καίσαρ αποτελούσε προϊόν μιας τέτοιας θαυματουργής σύλληψης. Πράγματι, αυτά ήταν συνηθισμένα σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Πόσες ιστορίες θαυματουργών συλλήψεων περιμένουν να πιστεύει σήμερα ένας χριστιανός; Στην εποχή της διαμόρφωσης της χριστιανικής θρησκείας, αρρώστια σήμαινε κατοχή των ανθρώπων από δαίμονες. Ο Χριστός θεράπευσε έναν άρρωστο βγάζοντας από μέσα του τα δαιμόνια, που μπήκαν σε μια αγέλη χοίρων, ενώ οι χοίροι κατόπιν έπεσαν στη θάλασσα και πνίγηκαν.[10] Θέλει ρώτημα ότι αυτή ήταν η συνηθισμένη στάση και πίστη πρωτόγονου λαού; Πιστεύει κανείς ότι αρρώστια σημαίνει κατοχή του σώματος από δαίμονες και ότι οι δαίμονες πρέπει να βγουν από τον άνθρωπο για να θεραπευθεί; Πιστεύει κανείς ότι ένας νεκρός μπορεί να επανέλθει στη ζωή; Τα θαύματα που αναφέρονται στη Βίβλο δεν είναι οι μόνες περιπτώσεις νεκρών που ζωντάνεψαν. Σ’ όλο τον κόσμο βρίσκει κανείς αναφορές σε τέτοια θαύματα: θαύματα που κανείς δεν πιστεύει· εκτός κι αν πρόκειται για θαύματα ορισμένου τύπου με τα οποία είναι μεγαλωμένος. Ακόμη και σήμερα στη Λούρδη, καθώς και σ’ ολόκληρο τον κόσμο, από τη Νέα Υόρκη στο Λος Άντζελες και παντού στην ύπαιθρο, ο κόσμος πιστεύει σε θαυματουργές εμφανίσεις, ακόμη και στην επιστροφή νεκρών. Η δεισιδαιμονία κυριαρχεί παντού στον κόσμο. Έτσι ήταν από την αρχή και πολύ πιθανόν έτσι θα είναι μέχρι τέλους. Οι λόγοι υπέρ του αγνωστικισμού είναι άφθονοι και πειστικοί. Υπέρ της θρησκευτικής πίστης επικαλούνται φανταστικές, ανόητες και απίθανες συνέπειες χωρίς όρια. Ολόκληρος ο πολιτισμός κάθε περιόδου συνήθως πιστώνεται στη θρησκεία. Όμως φροντίζουν να αποσυνδέουν τη θρησκεία από τις ωμότητες, τις πλάνες και την άγνοια της αντίστοιχης περιόδου. Η αλήθεια όμως είναι ότι η προέλευση αυτού που ονομάζουμε πολιτισμό δεν οφείλεται στη θρησκεία, αλλά στον σκεπτικισμό. Ενόσω οι άνθρωποι αποδέχονταν αναντίρρητα τα θαύματα, πίστευαν στο προπατορικό αμάρτημα και στη μόνη οδό σωτηρίας, πίστευαν σε μια κόλαση όπου ο άνθρωπος θα καταδικαζόταν αιώνια λόγω της Εύας, δεν υπήρχε καμιά προϋπόθεση ώστε να υπάρξει πολιτισμός: η ζωή ήταν σύντομη και η αιωνιότητα μακρά. Και σκοπός της ζωής ήταν η προετοιμασία για την αιωνιότητα. Τότε που κάθε γεγονός ήταν και ένα θαύμα, τότε που δεν υπήρχε καμία τάξη ή σύστημα δικαίου, δεν υπήρχε περίπτωση μελέτης οποιουδήποτε αντικειμένου ή ενδιαφέροντος για οτιδήποτε πέραν μιας θρησκείας που φρόντιζε για την ψυχή. Καθώς ο άνθρωπος άρχισε να αμφιβάλλει για τις πρωτόγονες ιδέες γύρω από τη θρησκεία και δεν δεχόταν πλέον κατά γράμμα τις απίθανες διδαχές ξεπερασμένων βιβλίων, τότε μόνο άρχισε να κατανοεί τη φύση. Δεν θεραπεύουμε πια τις ασθένειες εκβάλλοντας δαιμόνια. Έκτοτε οι άνθρωποι έχουν μελετήσει το ανθρώπινο σώμα, χτίζουν νοσοκομεία και θεραπεύουν τις ασθένειες με επιστημονικό τρόπο. Στην επιστήμη οφείλεται η δημιουργία σιδηροδρόμων και γεφυρών, ατμόπλοιων και γραμμών τηλέγραφου, πόλεων και μεγαλουπόλεων, κτιρίων μεγάλων και μικρών, υδραυλικών εγκαταστάσεων και εγκαταστάσεων υγιεινής, τρόπων προμήθειας της τροφής και αμέτρητων χιλιάδων χρήσιμων πραγμάτων που τώρα θεωρούμε απαραίτητα για τη ζωή. Χωρίς σκεπτικισμό και αμφιβολία, κανένα απ’ αυτά τα αγαθά δεν θα υπήρχε στον κόσμο. Ο φόβος του Θεού δεν αποτελεί αρχή σοφίας.[11] Ο φόβος Θεού είναι ο θάνατος της σοφίας. Ο σκεπτικισμός και η αμφιβολία οδήγησαν στη μελέτη και την έρευνα. Και η έρευνα είναι η αρχή της σοφίας. Ο σύγχρονος κόσμος είναι τέκνο της αμφιβολίας και της έρευνας, όπως ο παλαιός κόσμος ήταν τέκνο του φόβου και της πίστης. Ο Clarence Darrow (1857-1938) ήταν διάσημος αμερικανός ποινικολόγος. Άσκησε τη δικηγορία πρώτα στο Οχάιο και κατόπιν στο Σικάγο. Αρχικά ασχολήθηκε με εργατικές και συνδικαλιστικές υποθέσεις. Ασυμβίβαστος υπέρμαχος των πολιτικών ελευθεριών και δριμύς πολέμιος της θανατικής ποινής, στη σταδιοδρομία του υπερασπίστηκε πάνω από εκατό κατηγορούμενους για φόνο. Ουδείς από τους πελάτες του εκτελέστηκε. Επίσης πρωταγωνίστησε σε μια σειρά από άλλες πολύκροτες δίκες. Οι δικανικές τακτικές του, όπως και η ρητορική του, άφησαν εποχή. Κάτοχος ευρύτατης μόρφωσης είχε εξαιρετική γνώση της φύσης του ανθρώπου. Έγραψε μια μελέτη για την αντιμετώπιση του εγκλήματος με τίτλο Crime: Its Cause and Treatment [Έγκλημα: Αίτια και Αντιμετώπιση] (1922), το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα Fermington (1904) και αρκετά άλλα βιβλία και μελέτες. Η καριέρα του έχει αποτελέσει αντικείμενο πολλών βιβλίων, θεατρικών και κινηματογραφικών έργων, μυθιστορημάτων, ακόμη και λαϊκών τραγουδιών. Μια γέφυρα στο Σικάγο έχει ονομασθεί εις μνήμην του. Το 1929 ο Ντάροου συμμετέσχε σ’ ένα δημόσιο συμπόσιο για τη θρησκεία στο Οχάιο, μαζί με έναν εβραίο ραβίνο, έναν προτεστάντη επίσκοπο και έναν καθολικό δικαστή. Εκεί ο Ντάροου ανέπτυξε τις έλλογες αντιρρήσεις του σχετικά με τα θρησκευτικά πιστεύω των ανθρώπων. Λίγα χρόνια πριν, είχε μονομαχήσει επικά με τον Γουίλιαμ Μπράιαν, τρεις φορές δημοκρατικό υποψήφιο πρόεδρο των ΗΠΑ, στην ιστορική «δίκη του πιθήκου» (Monkey’s Trial) το 1925. Εκεί ο Ντάροου υπερασπίστηκε τον καθηγητή βιολογίας Τζων Σκόουπς, που, παραβιάζοντας τον σχετικό απαγορευτικό νόμο, δίδαξε σε δημόσιο σχολείο τη δαρβινική θεωρία της εξέλιξης. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο δικαστής της υπόθεσης ξεκινούσε κάθε μέρα τη δίκη με προσευχή. Η δίκη εξελίχθηκε σε σύγκρουση μεταξύ θρησκείας και επιστήμης, αλλά τελικά η (ήπια καταδικαστική) απόφαση ακυρώθηκε από το Ανώτατο Δικαστήριο για τυπικούς λόγους (1927). Ο Μπράιαν πέθανε αιφνίδια πέντε μέρες μετά τη δίκη εκείνη, δίνοντας σε πολλούς χριστιανούς την ευκαιρία να ενοχοποιήσουν τον Ντάροου. Θρησκευτικά ο Ντάροου ήταν αγνωστικιστής. «Δεν υποκρίνομαι ότι γνωρίζω πράγματα για τα οποία πολλοί ανίδεοι είναι βέβαιοι», έλεγε. Ως δικηγόρος της πράξης ήξερε πολύ καλά ότι υπάρχουν διαφόρων βαθμών βεβαιότητες. Λίγα χρόνια πριν από το θάνατό του δήλωνε άθεος, αναγνωρίζοντας ότι του πήρε πενήντα χρόνια να το καταλάβει. [1] Το λεγόμενο Ερώτημα περί Θεού είναι παραπλανητικό. Προϋποθέτει ότι ο Θεός (με κεφαλαίο θήτα) είναι ένας και αρσενικός. Βέβαια υπάρχουν πολλοί «Ένας» θεοί, οι οπαδοί των οποίων θεωρούν αληθινό τον δικό τους. Ο μονοθεϊστής θεωρεί αδιανόητο ή/και βλάσφημο το ερώτημα: «υπάρχουν θεοί/θεές;». [2] William Paley (1743-1805). Άγγλος κληρικός, θεολόγος και φιλόσοφος. Στα 1802 με το βιβλίο του Natural Theology: Or Evidences of the Existence and Attributes of the Deity, collected from the Appearances of Nature, υποστήριξε την αναλογία ή επιχείρημα (σόφισμα το μεταφράζω) του ρολογιού και του μηχανισμού του. [3] Θεοπνευστία θεωρείται η κατάσταση όπου ο θεός ψιθυρίζει κάτι στο αυτί του γηραιού –και συνεπώς βαρήκοου– προφήτη και ο δεύτερος γράφει αυτά που (νομίζει ότι) ακούει. Μ’ αυτό τον απλό τρόπο νομίζω πως εξηγούνται πολλά αλλοπρόσαλλα των Γραφών, ενώ ταυτόχρονα διατηρείται άθικτο και το κύρος του θεού. Στους θεολόγους εναπόκειται να αναπτύξουν περισσότερο την ιδέα. A propos: Τι λέει επ’ αυτού ο εντριβής Προφητάναξ ημέτερος Αρκάς; [4] Γέν. 1:16. [5] Η Γραφή δεν λέει για μήλο. Η απαγόρευση αφορούσε σαφώς τη γνώση. Το μήλο είναι μεταγενέστερος συμβολισμός· με προφανείς σεξουαλικούς υπαινιγμούς. [6] Η Γραφή πάντως δεν αναφέρει αν ο Νώε έβαλε στην Κιβωτό και ψάρια έτσι ώστε να τα γλιτώσει από τον πνιγμό. [7] Πρόκειται για τον Ιησού του Ναυή και όχι τον Ιησού του Ιωσήφ. (Βλ. Ιησούς του Ναυή 10:12-15). Η μέρα έπρεπε να παραταθεί ώστε να ολοκληρωθεί η σφαγή των Αμορραίων. Με τη βοήθεια του Θεού, πάντα. [8] Η ιστορία όπου ο Βαλαάμ συνομιλεί του καλού καιρού με το θηλυκό γαϊδουράκι του, την όνον, (Αριθμοί 22: 21-35) μοιάζει να προτυπώνει σελίδες των αδελφών Γκριμ. [9] Η ίδια η χρήση της φράσης άσπιλη σύλληψη, σημαίνει ότι οι φωστήρες της θρησκείας θεωρούν τη σύλληψη σπίλον: κηλίδα, στίγμα, ρύπο, λέρα, ακαθαρσία, μίασμα. Ακόμη δε χειρότερα τη συνεύρεση χωρίς σκοπό συλλήψεως. [10] Η ιστορία με τον δαιμονισμένο από τα Γάδαρα και τους χοίρους αναφέρεται σ’ όλους τους ευαγγελιστές εκτός του Ιωάννη (που γενικά αποφεύγει τα πολλά μιράκολα). Εκεί οι δαίμονες παρακαλούν τον Ιησού –προφανώς στα αραμαϊκά– να τους στείλει στους χοίρους, αίτημα που εκείνος έκανε δεκτό. Έτσι οι κάπου 2.000 δαιμονιόπληκτοι χοίροι έπεσαν και πνίγηκαν στη θάλασσα (λίμνη). Οι Γραφές δεν αναφέρουν τίποτε για αποζημίωση των δύστυχων χοιροβοσκών. Απλώς οι κάτοικοι ζήτησαν από τον Ιησού να φύγει από την περιοχή τους. (Βλ. πρόχειρα Μάρκος 5:1-21). Απορία: τι γύρευαν 2.000 χοίροι σ’ ένα μικρό τόπο που θεωρούσε μάλιστα το κρέας του χοίρου βδελυρό; [11] «Αρχή σοφίας φόβος Κυρίου» (Παροιμ. 9:10).

Γιατί είμαι αγνωστικιστής

Σύνδεση